पशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय सेवा खात्याविषयी
संक्षिप्त इतिहास आणि पार्श्वभूमी
पशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय सेवा खाते हे कृषी आणि पशुसंवर्धन यांचा समावेश असलेला संयुक्त खाते होते. पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसायाच्या गरजा वाढल्यामुळे या विभागाने आपली एकल वैशिष्ट्ये आणि कार्ये स्वीकारली.
संचालक (पशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय शास्त्र) या खात्याचे नेतृत्व करतात. पशुधन उत्पादनात वाढ करण्याबरोबरच पशुवैद्यकीय स्वास्थ्य पुरविण्याची जबाबदारी प्रामुख्याने सोपविलेल्या या खात्याकडे आता या राज्याच्या दुग्धोत्पादनात स्वयंपूर्ण होण्याचे काम आहे.
मिशन/दूरदृष्टी
राज्यातील पशुधन आणि कुक्कुटपालन यांची उत्पादन क्षमता सुधारण्यासाठी पशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय सेवा खात्यावर प्रामुख्याने सर्व पशुधनांना “पशुवैद्यकीय पशुआरोग्य सेवा कल्याण” प्रदान करण्याची जबाबदारी सोपविण्यात आली आहे: संघटित क्षेत्राच्या माध्यमातून दूध उत्पादकांना भत्ता देऊन दूध उत्पादनातही हे खाते महत्वाची भूमिका बजावते. तथापि, राज्यातील दूध, मांस आणि कुक्कुट उत्पादनात सुधारणा करून सामाजिक आर्थिक स्थिती सुधारणे हे अंतिम ध्येय आहे.
पशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय सेवा खाते सर्व पशुआरोग्य, रक्षण आणि कल्याणाशी संबंधित आहे. हे खाते पशुधन बचाव, पशुधन अपघात, पशुधनास होणार्‍या यातनांतून वाचविणे, पशुवैद्यकीय योजना आणि सेवांसाठी मार्गदर्शन, पशुधनांवरील क्रूरता रोखण्यासाठी कारवाई करण्यासाठी मदत पुरविते.
उद्देश आणि उद्दिष्टे
पशुसंवर्धन आणि पशुवैद्यकीय सेवा खात्याची उद्दिष्ट खालीलप्रमाणे आहेत:-
- पशुसंवर्धन उपक्रमांचा विकास,
- पशुधन लोकसंख्येवर विशेष भर देऊन सर्व पाळीव प्राण्यांना पशुवैद्यकीय मदत प्रदान करणे
- राज्यातील पशुधन व्यावसायिकांचे कल्याण.
- व्यवसायिकांना पशुधन उद्योजकता स्वीकारण्यास प्रोत्साहित करणे
- बेरोजगार युवक आणि व्यावसायिकांना दुग्धव्यवसाय, वराहपालन आणि कुक्कुटपालन या क्षेत्रातील प्रशिक्षण देणे
- दूध, मांस आणि अंडी यामध्ये राज्याला स्वयंपूर्ण बनविणे.
- राज्यातील एससी/एसटी समुदायांना विशेष सहाय्य देणे.
- ग्रामीण/शहरी भागात पशुवैद्यकीय रुग्णालये, पशुवैद्यकीय दवाखाने, मुख्य ग्राम उपकेंद्रे / प्रथमोपचार केंद्रांच्या नेटवर्कद्वारे व्यावसायिक/पशुधन मालकांना उदा. पशुवैद्यकीय आरोग्य सेवा, लसीकरण, उपचार इत्यादी पुरेशी मदत घरोघरी जाऊन पुरविणे.
- कामधेनू योजना, आधुनिक दुग्धव्यवयास योजना, कुक्कुटपालन योजना, वराहपालन योजना, बारमाही/हंगामी वैरण लागवड करणार्‍या व्यावसायिकांसाठी अनुदान, दुग्ध संस्थांमध्ये दूध ओतणार्‍या दुग्ध उत्पादक व्यावसायिकांना भत्ता यासारख्या पशुसंवर्धन उपक्रमांच्या विविध क्षेत्रात आकर्षक सबसिडी देणे.
- मुख्य ग्राम उपकेंद्रे, दवाखाने आणि रुग्णालये यांच्या नेटवर्कद्वारे वर्णन नसलेल्या गायी, संकरीत गायी आणि विदेशी जर्म प्लाझम असलेल्या म्हशींचे कृत्रिम रेतन करणे.
- गायीं म्हशींच्या प्रजनन कार्यक्रमासाठी राष्ट्रीय प्रकल्प यासारख्या विविध केंद्रीय क्षेत्र योजना. सरकारी कुक्कुटपालन केंद्रातील पायाभूत सुविधांचे बळकटीकरण, पशु रोग नियंत्रणासाठी राज्याला सहाय्य, एकात्मिक पाहणी योजना, पशुधन गणना, प्राविण्य कार्यक्षमता विकास, आतड्यांमधील संसरर्गजन्य रोगांच्या निर्मूलनासाठी राष्ट्रीय प्रकल्प.
- प्राणीजन्य रोगाच्या नियंत्रणाद्वारे सार्वजनिक आरोग्यामध्ये मदत करणे